امام محمد غزالی (شماره ۱)

ابو حامد محمد غذالی دانشمند همه چیز دان قرن پنجم هجری بود. اخیرا شاهد این هستیم که بسیاری از مسافران تور مشهد به آرامگاه این صوفی بزرگ میروند. این درست است که رویه کلی مسافران تور ارزان مشهد علی‌الخصوص در زمان اخیر بسیاری عوض شده است و امروزه تور لحظه آخری مشهد هم جنبه زیارتی دارد و هم جنبه سیاحتی و این امر را میتوان نشات گرفته از کشف مکان‌هایی در اطراف مشهد و همچنین مبادرت ورزیدن شرکت‌های بزرگ به ساخت اماکن تفریحی و گردشگری مانند پارک‌های آبی در شهر مشهد دانست. اما از هر چه بگذریم سخن دوست خوش تر است! میپردازیم به امام محمد غزالی. ابوحامد محمد غزالی با نام کامل ابی حامد محمد بن محمد الغزالی الشافعی و لقب حجت‌الاسلام زین الدین الطوسی که بیشتر با نام امام محمد غزالی شناخته میشود از بزرگترین مردانی است که روزگار به خودش دیده است. امام از دانشمندان همه چیزدان قرن ۵ هجری بود، به این معنا که در همه علوم اعم از فلسفه، ریاضی، فیزیک، نجوم، شیمی، تصوف و عرفان، دین، تاریخ و در کل در تمامی علوم عصر خویش دانشمند به حساب میامد اما شهرت اصلی ایشان به واسطه اعلم بودن در علومی چون تصوف، تکلم و فقه بوده است. حتی در غرب نیز آموزه‌های غزالی به شدت رواج دارد و در بسیاری از دانشگاه‌های معتبر و مشهور جهان جزئی از واحدهای درسی به شمار میاید.

اما غزالی در سال ۴۵۰ هجری در شهر توس به دنیا آمد. علت نام خانوادگی آن را میتوان ناشی از شغل پدر دانست؛ پدر غزالی به شغل پشم زنی مشغول بود و از این راه وسائل امرار معاش خود و خانواده‌اش را فراهم میاورد. پدر در دکانی کوچک در بازار و در راسته پشم فروش‌ها نسبت به فروش تولیدات خود اقدام میکرد و به همین جهت ایشان را غزالی میخواندند. به هر شکل محمد غزالی تعلیمات ابتدایی را در منزل و به واسطه پدر و مادر آموخت. پدر محمد از افراد مذهبی و مومن به اسلام در زمان خود بود و هر موقع که مجال میافت خود را به مجالس و نشست‌های فقیهان و مراجع دینی میرساند. محمد دارای برادری به نام احمد نیز بود و زمانی که هر دو خردسال بودند پدر بر اثر بیماری دعوت حق را لبیک گفت. پدر آن‌ها در روزهای آخر عمر خود با پولی که در طی سالیان دراز جمع کرده بود نزد یکی از دوستان صوفی مسلک خویش رفت و پول را به ایشان داد و وصیت کرد که بعد از مرگش آن شخص از فرزندان او با همان پول تا سنی که بتوانند از خود مراقبت کنند نگهداری کند. پدر مرد و آن صوفی هم به وعده خود جامه عمل پوشانید و به نگهداری از بچه‌ها پرداخت اما پس از چند سال وقتی بچه ها به سن بلوغ رسیدند شخص صوفی به آن‌ها مراجعه کرد و گفت از آن‌جایی که من تمامی پولی را که پدرتان به من سپرده بود را در جهت نگهداری و رشد شما خرج کردم دیگر مرا پولی نیست و از این پس باید به یکی از مدارس فقه بروید تا هم تحصیل کنید و هم بتوانید با پولی که از جانب حکومت دریافت میکنید امرار معاش کنید و بچه‌ها هم این کار را کردند. آن‌ها به یکی از مدارس فقهی شهر نیشابور روانه شدند. محمد غزالی از همان ابتدا نشان میداد که بسیار تیزهوش و متفکر است و در همان‌ سال‌ها ابتدا در نزد صوفی که از آن‌ها مراقبت میکرد مفاهیم پایه‌ای فقه، ادب و عرفان را آموخت و سپس به یکی از مدارس شهر گرگان رفت و بسیاری از علوم را در آن‌جا فرا گرفت اما از آن جایی که در محکم بودن دانش خود دچار وسواس بود دوباره به زادگاهش توس برگشت و حالا با خیالی راحت از جانب مسائل مالی به تحصیل دوباره علم و بازخوانی مطالب و دروس گذشته کرد.

… (ادامه دارد)