ایران یکی از کشورهای باستانی دنیا و مهد تمدن است. تمدن بالای این کشور پهناور باعث شده است که در جای‌جای آن پر باشد از آثار باستانی دیدنی و زیبا. این امر باعث شده است که گردشگری و تورهای داخلی در کشور ما طرفداران زیادی داشته باشد. شاید وقتی به سفر فکر میکنید توری مانند تور کیش اول به ذهن شما بیاید اما ایران پر از مناطقی است که میتوانید به آنها سر بزنید و از جاذبه های آنها لذت ببرید. مسافرانی که تاریخ دوست هستند و با دیدن سازه های باستانی شگفت زده می‌شوند حتما از دیدن آثار باستانی زیبای کشورمان لذت خواهند برد. خیلی از این موارد هستند که هنوز هم ناشناخته مانده اند و رسیدگی خاصی به آنها نمی‌شود اما برخی از آثار تاریخی ما در فهرست‌های بین‌المللی ثبت شده اند. در ادامه به معرفی برخی آثار باستانی کشور عزیزمان می‌پردازیم.
چُغازَنبیل نیایشگاهی باستانی است که در زمان ایلام (عیلامی‌ها) و در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده است. چغازنبیل بخش به‌جا مانده از شهر دوراونتش است و در نزدیکی شوش (شهر باستانی) در استان خوزستان قرار دارد. این سازه در ۱۹۷۹ اولین اثر تاریخی از ایران بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت. جامعه بین‌المللی برای آن ارزش استثنائی و جهانی قایل است. خاورشناسان چغازنبیل را نخستین ساختمان مذهبی ایران می‌دانند. معبد چغازنبیل بزرگترین اثر معماری بر جای مانده از تمدن عیلامی است که تاکنون شناخته شده است. مصالج اصلی در برپا سازی این مجموعه بناها، حشت خام و آجر می‌باشد به نحوی که هسته مرکزی ذیقورات آن را تماماً خشت خام تشکیل داده که با روکشی از آجر پوشانده است. دورتادور ذیقورات را دیواری احاطه می‌کرده که در مجاورت آن در جبهه شمال غربی معابدی بنا شده است. همچنین معباد دیگری در جبهه شمال شرقی قرار داشته‌اند. از جمله بناهای ایرانی در فهرست میراث جهانی نیایشگاه چغازنبیل است.
به جرات می‌توان گفت نخت جمشید از معروف‌ترین بناهای تاریخی در ایران این که کمتر کسی است که به شیراز سفر کند و سری به تخت جمشید نزند. این مکان تاریخی بسیار بی نظیر و با شکوه است که با دیدن آن از نزدیک به عظمتان پی خواهید برد. تخت جمشید دارای قدمت چندین هزار ساله است که جذب گردشگر فراوانی دارد. نام تخت جمشید در زمان ساخت پارسَه به معنای «شهر پارسیان» بود. یونانیان آن را پِرسپولیس به یونانی یعنی پارسه شهر خوانده‌اند. در فارسی معاصر این بنا را تخت جمشید یا قصر شاهی جمشید پادشاه اسطوره‌ای ایران می‌نامند.
میدان نقش جهان اصفهان از میدان‌های تاریخی ایران است، میدانی مستطیل شکل به درازای ۵۰۷ متر و پهنای ۱۵۸ متر در مرکز شهر اصفهان، میدان نقش جهان در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۱۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در اردیبهشت ۱۳۵۸ جزء نخستین آثار ایرانی بود که به عنوان میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت جهانی رسید. میدان نقش جهان که بعد از انقلاب اسلامی نام رسمی آن میدان امام شد همانند زنجیری چهار اثر تاریخی بی نظیر را به هم پیوند داده است: مسجد شیخ لطف الله، مسجد امام اصفهان، سردر قیصریه و بازار قیصریه اصفهان و کاخ عالی قاپو، علاوه بر این بناها دویست حجره دو طبقه پیرامون میدان واقع شده است که عموماً جایگاه عرضه صنایع دستی اصفهان است.
معرفی مجموعه آثار باستانی تخت سلیمان که در ۴۲ کیلومتری شمال شرقی شهرستان تکاب در استان آذربایجان غربی قرار دارد. آثار باستانی این مجموعه و دریاچه جوشان آن، روی صفحه‌ای سنگی و طبیعی قرار گرفته که از رسوبات آب دریاچه به وجود آمده است. مجموعه تخت سلیمان بر روی صفه و تخته سنگ طبیعی به ارتفاع بیست متر از سطح دشت که عموماً از لایه های رسوبی دریاچه تشکیل شده است، قرار دارد. آثار این مجموعه تماماً داخل حصار و دیوار بیضی شکل آن که دور تا دور صفه گسترده شده، بنا شده است.
ارگ بم قلعه‌ای است مستحکم در داخل شهر قدیم بم که در گوشه شمال شرقی آن قرار داشته است، آثار بخشی از حصار شهر قدیم که به دیوار شهر بست معروف است، هنوز در سمت شمالی ارگ همراه با تأسیساتی نظیر یخدان، دروازه اسپیکان و غیره قابل مشاهده است. ارگ بم مجموعه خشتی عظیم و بی نظیر است و یکی از بزرگترین و مهمترین مجموعه‌های تاریخی کشور می‌باشد و اولین بنای عظیم خشتی جهان محسوب می‌شود که از دو بخش متمایز حکومتی و عامه نشین تشکیل شده است. ارگ بم جزء آثار معماری منحصر به فردی است که به ثبت آثار فرهنگی سازمان یونسکو رسیده است.
این مجموعه، پنجمین مجموعهٔ ثبت‌شده در فهرست آثار میراث جهانی در ایران است که طی جلسه یونسکو که در تیرماه سال ۱۳۸۳ در چین برگزار شد به علت دارا بودن شاخص‌های فراوان با صد در صد آرا در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید. هر اثر که در فهرست جهانی یونسکو جای می‌گیرد: طبق کنوانسیون میراث طبیعی و تاریخی باید از سوی کشور نگهدارندهٔ اثر مورد توجه ویژه قرار گیرد و انجام هرگونه اقدامی در به خطر افتادن آن ممنوع است. کتیبه‌ای دوسطری که به زبان‌های پارسی، عیلامی و بابلی بر روی دو جزء سنگی در کاخ‌های عمومی و خصوصی کوروش در پاسارگاد قرار دارد، به باستانشناسان اطمینان می‌دهد که بناهای پاسارگاد به دستور کوروش بنا شده اند.
این گنبد بسیار زیبا در شهر سلطانیه واقع در استان زنجان می باشد که به همین علت به گنبد سلطانیه معروف است. این گنبد در حد فاصل سال های ۷۰۴ تا ۷۱۲ قمری، به دستور اولجایتو پادشاه مغول، معروف به سلطان محمد خدابنده و با تولیت و نظارت خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی ساخته شده است. گنبد و شهر سلطانیه در سال ۲۰۰۵ میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. گنبد آرامگاه اولجایتو، با ارتفاع ۵۰/۴۸ متر و قطر دهانه ۴۰/۲۴ متر، بزرگ ترین گنبد تاریخی در ایران و بزرگترین گنبد آجری در جهان می باشد. این گنبد نخستین گنبد دو جداره در جهان است که نمی توان نمونه ای قدیمی تر از آن در جهان یافت. ضخامت گنبد ۱۶۰ سانتی متر و فضای خالی بین دو پوسته ۶۰ سانتی متر است.
کتیبه بیستون یکی از مشهورترین و باشکوه‌ترین یادمان‌های کهن منطقه بیستون است. کوه بیستون در ۳۰ کیلومتری شرق شهر کرمانشاه واقع شده است. در اقوال باستان مسیر قافله‌هایی که قصد عبور به بابل را داشتند از کنار این کوه و در کنار چشمه آب دامنه کوه به استراحت می‌پرداختند. برخی از پژوهشگران بیستون را که به نامهای بغستان، بگستان، بهیستون، بهستون، بهستان و بیستون در متن‌های قدیم و جدید آمده است برگرفته از واژه بق به معنی خدا دانسته اند و بدین ترتیب احتمالاً جایگاهی مذهبی و نیایشی به شمارمی رفته است.
قره کلیسا مجموعه ای به سه قسمت با نامهای قره کلیسا یا سنت تادئوس، سنت استپانوس و زور زور است که حدود سه سال قبل در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این کلیسای تاریخی در ناحیه به‌به جیک شهرستان چالدران قرار دارد و تاریخ ساخت آن به سال ۴۳ میلادی می رسد اما در دوره های مختلفی، به دلایل مختلف ویران و مجددا بازسازی شد که مهم ترین دوره های بازسازی آن به سال های ۶۴۴ و ۶۴۵ هجری قمری می رسد.
شوشتر از شهرهای استان خوزستان در جنوب غربی ایران است. این شهر در دامنه های رشته کوه زاگرس واقع شده و بر اساس سرشماری منطقه ای در سال ۱۳۹۰ جمعیتی معادل ۲۰۱ هزار نفر دارد. فاصله مسیر زمینی این شهر از اهواز، مرکز استان ۸۵ کیلومتر و از تهران ۸۳۱ کیلومتر است. همچنین مجموعه آسیاب‌ها و آبشارهای شوشتر به عنوان دهمین اثر ایران به کمیته میراث جهانی یونسکو معرفی شد و در نشست سالانه اعضای این کمیته در سال ۲۰۰۹ با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت جهانی رسید.
.بازار سرپوشیده تبریز اط بزگترین و بهترین بازارهای سرپوشیده در ایران و سطح قاره است که در سازمان بین المللی ثبت شده است. این بازار ۱ کیلومترمربع بزرگترین بازار سرپوشیده در دنیا است. این بازار حدود ۳ سده پیش و پس از وقوع زمین لرزه تاریخی تبریز در سال ۱۱۹۳ قمری توسط نجفقلی خان دنبلی حاکم وقت تبریز بازسازی شده است. بازار تبریز در سال ۱۳۵۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مجموعه بقعه شیخ صفی الدین به نام عارف نامدار شیخ صفی الدین اردبیلی جد سلاطین صفویه، در سال ۷۳۵ ه. ق. به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد که مجموعه‌ای از آرامگاه‌های بزرگان، مشایخ و سلاطین صفوی و فضاهای آیینی و عبادی در اردبیل است. این مجموعه ارزشمند که یکی از ۱۰ اثر باستانی مهم ایران به شمار می‌آید پنج تیر ۸۹ به عنوان یازدهمین اثر ارزشمند تاریخی ایران از سوی یونسکو نیز به ثبت جهانی رسید.
شهرهای تاریخی ایران همواره پذیرای حضور باغ در اشکال گوناگون خود بوده‌اند ، نحوه حضور و ظهور باغ در شهر دارای ابعاد بسیار متفاوتی است و در هر کجا بسته به محیط ، اقلیم و فرهنگ شکل خاصی را پذیرفته است. در گذشته به باغ؛ پردیس گفته می شده است که در واقع همان باغ امروزی است. از آنجا که گستره پردیس ایرانی تنها به تک باغ‌ها خلاصه نمی‌شود و می‌توان ابعاد متفاوتی از حضور این پدیده در زندگی خصوصی و جمعی ایرانیان بر شمرد و از آنجا که مقیاس پردیس ایرانی از حیاط کوچکترین خانه‌ها تا مقیاس شهر- پایتخت‌هایی چون اصفهان عهد صفوی جلوه می‌نماید ، از این رو جایگاه پردیس در شهر ایرانی از اهمیت خاصی برخوردار است.
مسجد جامع اصفهان از مهم ترین و قدیمی ترین ابنیه مذهبی ایران می باشد. این مسجد که به مسجد جامع عتیق شهرت دارد در میدان قیام،خیابان علامه مجلسی شهر اصفهان قرار گرفته.از آنجا که بخش های مختلف این مسجد در دوران های مختلف ساخته شده است،مجموعه کنونی همچون موزه عظیمی، معرف روند تحول و تکامل معماری ایران در دوره اسلامی است. مسجد جامع از مساجدی است که دارای محراب های متعددی می باشد. بلندترین محراب این مسجد در ضلع شمالی ایوان غربی آن، در شبستانی که بوسیله ی اولجایتو ساخته شده است قرار گرفته است.
گنبد قابوس یکی از اثرات برجسته در گرگان است، این برج به دلیل مکان جغرافیایی مناسب و ارتفاع بالایی که دارد از هر مکانی قابل‌رؤیت بوده و برای آن‌یک ویژگی مهم بشمار می‌رود. این نمونه یکی از برجسته‌ترین آثار معماری اسلامی بوده که دارای ارتفاعی ۵۳ متری است که با در نظر گرفتن تپه‌ای که بر روی آن قرارگرفته چیزی در حدود ۷۰ متر ارتفاع برای آن تخمین زده‌شده است. گنبد قابوس دارای ظاهری مدور و دایره‌ای بوده که بدنه مدور خارجی گنبد دارای ۱۵ شیار ۹۰ درجه است که این شیارها در فاصله‌هایی مشخص از یکدیگر قرارگرفته‌اند و تا سقف این گنبد ادامه‌دارند.
تاریخچه کاخ گلستان، از مکان های دیدنی تهران، به زمان شاه عباس صفوی ( ۹۸۸ ه.ق ) بر میگردد و در سلسله های بعد کم یا بیش نیز مورد توجه واقع شده تا اینکه در عهد کریمخان زند ما بین سالهای ۱۱۷۳ تا ۱۱۸۰ ه.ق نیز این مجموعه با ساخت دیوانخانه ای دچار تغییرات اساسی گردیده، ولی اهمیت واقعی آن را می توان به دوران آقا محمدخان قاجار نسبت داد. که نترین بناهای موجود در مجموعه کاخ گلستان، ایوان تخت مرمر و خلوت کریمخانی متعلق به دوران کریمخان زند است. وی در نبرد های خود بر ضد محمد حسن خان قاجار در سال ۱۱۷۲ تهران را مرکز اردوکشی خود قرار داد و پس از پیروزی در این جنگ در دیوانخانه قدیم تهران که در زمان شاه سلیمان ساخته شده بود بار عام داد و با عنوان وکیل الرعایا حکومت ایران را در دست گرفت.
شهر سوخته نام بقایای دولت شهری باستانی در ایران است که در ۵۶ کیلومتری زابل و در حاشیه جاده زابل- زاهدان در شرق ایران در استان سیستان و بلوچستان واقع شده است. دورهٔ بنای این شهر بزرگ با دوره برنز تمدن جیرفت مقارن است و ایرانیان در حدود ۶۰۰۰ سال پیش در این شهر زندگی می‌کرده اند. شهر مزبور در روی آبرفت های مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون و زمانی در ساحل آن رودخانه بنا شده بود. بر اساس کشفیاتی که در طی سال های متمادی در شهر سوخته انجام گرفته، می توان گفت که شهر سوخته مهمترین مرکز استقرار و در حقیقت پایتخت منطقه در دوران مفرغ است.
روستای صخره‌ای و دست کند میمند، روستایی شگفت انگیز با قدمتی دو هزار و پانصد ساله و نوعی از معماری خاص می‌باشد. بر خلاف دیگر مکان‌ها که افراد برای ساخت کاشانه خود سنگ بر روی سنگ قرار می‌دهند، در این روستای شگفت انگیز با برداشتن و کنده کاری سنگها خانه‌ها بنا شده‌اند. میمند در لغت و اصطلاح به تعابیر مردمانش و آنچه صاحبنظران در پیرامون آن نقل می‌کنند تعابیر متفاوتی دارد: ـ عده‌ای معتقدند اصطلاح و لغت میمند، از دو واژه (می) و (مند) است که (می) به معنای شراب و (مند) به معنای مست و مستی است
محوطه باستانی شوش یکی از مهمترین سایت‌های تاریخی ایران و در شمار بی نظیرترین محوطه‌های باستانی جهان است. در این محوطه باستانی چهار تپه باستانی وسیع با نامهای آکروپل، آپادانا، صنعتگران و شاهی وجود دارد که هر کدام دارای ارزشهای تاریخی بسیار مهمی هستند به گونه‌ای که در کاوش های انجام شده در تپه صنعتگران باستانشناسان ۱۵ لایه تمدنی مختلف را شناسایی کرده‌اند. این شهر باستانی سال ۱۳۶۷ در فهرست آثار ملی قرار گرفت.
حسن‌آباد مهریز قناتی دیدنی است که بازمانده‌ای از دوره میانی اسلامی (قرن هشتم). آبدهی نسبتاً مناسب و بالا و عمق کم کانال آبرسان مهریز تا یزد از ویژگی‌های این قنات است، همچنین لایه‌های گچی و نمکی در طول مسیر قنات تشکیل نمی‌شود و این موجب شده آب قنات با همان کیفیت اولیه بدون داشتن هیچ‌گونه املاحی ازجمله کلسیم، سدیم، منیزیم و… به آبادی‌های پایین‌دست راه سرازیر شود. از گذشته بیشترین استفاده از آب این قنات برای کشاورزی بوده و قسمتی هم برای شرب به‌کار می‌رفته است و در طول مسیر خود آب‌انبارها و باغات و زمین‌های کشاورزی را آبیاری می‌کرده و آسیاب‌هایی را به حرکت در می‌آورده اما امروزه فقط به‌منظور استفاده برای آبیاری باغ‌ها به کار می‌رود. قنات حسن‌آباد که به شماره ثبتی «۲۹۹۷۶» در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده، دارای پنج شاخه پیشکار اصلی، پیشکار کوهی، شق قنات، کوه سرخی و شاه‌نشینی است و آبدهی قنات فعلاً از شاخه شق‌قنات تأمین می‌شود. هم‌اکنون آب ۱۹ قنات مهریز ازجمله قنات حسن‌آباد به مرکز استان و دشت‌های میبد و اردکان سرازیر می‌شود و بخش اعظمی از منابع آبی استان را تأمین می‌کند.
کویر لوت به دشتی بیابانی گفته می‌شود که در جنوب شرقی ایران واقع است. کویر لوت ایران منظره کم نظیری‌ای از تپه‌های شنی ستاره‌ای شکل، ماسه‌های روان و مواج و کلوت های بزرگی را پدید می‌آورد که گویی متعلق به سیاره دیگری هستند. طول کویر لوت تقریباً ۳۲۰ کیلومتر و عرض آن نیز تقریباً ۱۶۰ کیلومتر می‌باشد. و تقریباً ۸۰ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد. کویر لوت از شمال به کوه شاه، ارتفاعات جنوبی خوسف (در جنوب بیرجند) و کوه نای بند، و از مغرب به کوههای کرمان و از جنوب به جاده بم –زاهدان و از مشرق به کوههای سیستان و بلوچستان محدود است.
دیدگاهتان را بنویسید