در این مطلب قصد داریم به معرفی مسجد گوهرشاد که در شهر مشهد قرار دارد بپردازیم. این مسجد در زمان شاهرخ که یکی از پادشاهان معتدل تیموری بود در شهر مشهد و در جنوب حرم امام هشتم شیعیان یعنی علی ابن موسی الرضا به دستور همسر پادشاه مذکور یعنی گوهرشاد بیگم ساخته شد. مسجد گوهرشاد از کاشی کاری، ظریف کاری، خط و در کل معماری زیبا و خارق‌العاده‌ای برخوردار است که موجب شده است به یکی از عجائب معماری در دوره تیموریان مبدل گردد و از همین جهت توصیه میکنیم در حین استفاده از تور مشهد از آن بازدید کنید. این مسجد همواره از موقوفات زیادی برخوردار است و به دلیل مجاورت با بارگاه علی ابن موسی الرضا، در نظر بسیاری از افراد شلوغ‌ترین و پرگردشگرترین مسجد ایران میباشد. در طول سال‌های بسیار به این مکان از طرق مختلف آسیب‌های متعددی وارد شد؛ خراسان منطقه لرزه خیزی است و مثلا در سال ۱۰۸۴ در آن منطقه یک زلزله شدید به وقوع پیوست که به موجب آن ایوان مقصوه دچار صدمات نسبتا شدیدی شد که البته سریعا مورد بازسازی قرار گرفت. در جریان گلوله باران وحشیانه نیروهای قشون روس در سال ۱۳۳۰ هجری قمری هم مجددا مسجد گوهرشاد آسیب دید و عمده آسیب‌ها بر گنبد آن بود که البته باز هم خیلی سریع مرمت شد که دلیل آن را میتوان توجه و علاقه زیاد به این مسجد تعبیر کرد. در سال ۱۳۳۹ خورشیدی ، گنبد مقصوه که آسیب فراوانی دیده بود برای بازسازی اساسی، به طور کلی تخریب شد و کار ساخت مجدد آن به معماران ایرانی و با نظارت مهندس عباس آفرنده سپرده شد و در صورتی که در زمان استفاده از تور مشهد هوایی به آن سری بزنید، متوجه خواهید شد که این بازسازی با رعایت شئوناتی انجام شده است که باعث شدند این گنبد هم ویژگی‌های گنبد قبلی را حفظ کند و بدین شکل هویت بنا زیر سوال نرود. در سال ۱۳۴۱ خورشیدی مرمت این گنبد به طور کلی پایان یافت اما تا سال ۱۳۴۵ این عملیات عمرانی به طول انجامید که در طی آن مواردی نظیر تعویض سنگ‌های کف با سنگ مرمر و… پدید آمدند.

رواق‌های دارالسیاده و دارالحفاظ صحن حرم به این مسجد راه دارند و همانطور که گفتیم در جنوب محوطه حرم جای دارد. اگر قرار باشد نقشه کلی این مسجد را از نظر بگذرانیم باید بگوییم که دارای زیربنایی به مساحت ۹۴۰۰ متر مربع است و اجزای اصلی آن را ۴ ایوان بزرگ و ۸ شبستان تشکیل میدهند، در نقطه کانونی این مجموعه ایوان مقصوه قرار دارد که موجب اتصال سایر نقاط با یکدیگر میشود. بنا بر اطلاعات کتیبه‌ای که در یکی از ایوان‌های مسجد قرار دارد، در سال ۱۴۱۸ میلادی کلنگ احداث این بنا خورده شد و در مجموع ۱۲ سال زمان صرف ساخته آن شده است. نقل قول‌ها حاکی از آن است که معمار این بنا، قوام‌الدین شیرازی بوده است که سرشناس‌ترین معمار دوره تیموری محسوب میشود. سبک معماری این مسجد را میتوان کلاسیک که دارای چهار ایوان است خواند و برای اثبات این مدعا وجود صحن مربعی شکل، ایوان‌ها و شبستان‌ها و چیدمان آن‌ها در کنار یکدیگر کافی است. یکی از مسائلی که در مورد گوهرشاد ذکر میشود، وجود ایوان‌های متعدد و با نام‌های متفاوت است مانند ایوان مقصوه و… در ایوانی که نام آن را بردیم، منبری به نام منبر صاحب زمان شناخته میشود. بنا بر بررسی‌های کارشناسانه این منبر از چوب گردو و گلابی ساخته شده است و در آن از هنر منبت کاری بهره برده شده است. شخصی به نام محمد نجار خراسانی را به عنوان سازنده آن میشناسند که در زمان حکومت دومین پادشاه قاجار یعنی فتحعلی شاه قاجار این کار را انجام داده است. در سال ۱۳۲۵ خورشیدی استاد حیدر نیکنام به بازسازی و تعمیر این منبر پرداخت.