شهر مشهد که از دیر باز تاکنون به عنوان شهری زیارتی و سیاحتی مورد توجه بوده است اما امروزه علاوه ر اهمیت زیارتی و سیاحتی از لحاظ فرهنگی ، علمی ، سیاسی ، اقتصادی دارای اهمیت زیادی است به گونه‌ای که به دلایل مختلف از جمله حضور بیش از ۱۲ میلیون مسافر و زائر در هر سال و قرارداشتن در مسیر بزرگراه آسیایی، از امکانات اقتصادی و تجاری ویژه‌ای برخوردار شده است ؛ این شهر که دارای فناوری بالا ، شهری مدرن به همراه پیشینه‌ای بلند پایه و با داشتن میراث معماری پرجاذبه‌اش در میان شهرهای ایران بسیار پرطرفدار است تحت عنوان پایتخت معنوی و معماری سنتی اسلامی شناخته و الگویی ناب به شمار می‌رود ، هنوز هم در گوشه و کنار آن آثاری از بازارچه‌های سنتی قابل رؤیت است که در مجموع با سفر به این شهر تجربه ای دلچسب را تجربه خواهید کرد ؛ که البته در تمامی ایام سال این شهر همواره مملو از گردشگران و زائرنی است که به با تور مشهد به قصد زیارت و دیدن جاذبه‌های دیدنی مشهد به این شهر سفر میکنند و از قبل نسبت به رزرو تور مشهد و هتل محل اقامت خود اقدام نموده‌اند ، یکی از این جاذبه‌های پربازدید توسط گردشگران و جهانگردان داخلی و خارجی بنای چهار طاقی بازه هور است که متعلق به دوره ساسانی است که همانطور که در کتب تاریخی مطالعه کرده‌اید ساسانیان دودمانی ایرانی بوده که از سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی (۴۲۷ سال) تا پیش از دوره اسلامی براران حکومت می‌کردند ، این خاندان که حدودا ۴۰۰ سال شاهنشاهی جهانی داشتند و جهانیان را با مناسبات خود تحت تاثیر قرار می‌دهند دارای سکه‌هایی معروف هستند که از یکطرف در چین در شرق آسیا و از سوی دیگر در اسکاندیناوی در شمال و غرب اروپا یافت می شود. ساهان دوره ساسانی که اصلیتشان به استان پارس بازمیگردد ، پس از هخامنشیان ایران را به گونه‌ای یکپارچه نمودند که تحت سلطه یک حکومت واحد درآمد که بر گستره وسیعی از آسیا چیره یافتند ، پایتخت ایران که در آن زمان شهر تیسفون در نزدیکی بغداد در عراق امروزی بود دارای معماری و هنری منحصر به فرد بود و هنر گچبری در آن دوره به گونه‌ای رونق داشت که بخش عظیمی از تزیینات آن دوره وابسته به گچبری است و نمونه های زیبای آن در تاق کسری در تیسفون، قلعه یزدگرد با طرحهای هندسی و گل و گیاه، تخت سلیمان، فیروزآباد و سروستان مشاهده شده است. این طرحها و نقشها در معماری دوره اسلامی نیز به بکار گرفته شد.
بنای سنگی که با داشتن سه ورودی و یک گنبد مرتفع متعلق به دوره ساسانی در بخش جنوبی روستای رباط سفید و در ۸۰ کیلومتری جنوب شهر مشهد در کناره اده قدیم مشهد و تربت جام واقع است که این بنای سنگی نه تنها قدیمی‌ترین چهار تاقی شناخته می‌شود به روایت پرفسور آرتور پوپ جزء کهن‌ترین گنبد جهان و به عنوان اولین بنای ثبتی خراسان رضوی در فهرست آثار ملی با شماره ۳۹ در ۲۴ شهریور سال ۱۳۱۰ شمسی بوده است و به همین سبب از اهمیت ویژه‌ای در میان اهالی فرهنگ و تاریخ خراسان رضوی دارد و در گذشته کاروان‌های فعال در مسیر جنوب خراسان، سیستان و بلوچستان و کرمان از تنگه مجاور این بنا عبور می‌کردند.، این بنا که در شهر مشهد با نام چهار طاقی بازه هور می‌شناسند که با توجه به ساختار این بنا به نظر می‌رسد باقیمانده‌ای از یک مجموعه تاریخی و معماری بوده که در سالهای اخیر با دلایلی مستند نظریه وجود خاصیت نجومی این بنا مطرح می‌شود که البته برخی‌از باستان شناسان بر این اعتقاد هستند که این بنا یک سازه برای حفاظت و نگهبانی از راه بوده و برخی دیگر نیز معتقدند آتشکده‌ای باقی مانده از عصر ساسانی است ، برخی نیز براین باورند که چارتاقی بازه هور تنها یک سازه معماری مجرد نیست بلکه بخشی از یک مجموعه معماری در مجاورت یک زیستگاه عصر ساسانی است که قلعه‌ای بر آن مشرف بوده است. کشف و جمع‌آوری انبوه قطعه سفال‌های شاخص دوران ساسانی نیز حکایت از آن دارد که آن مجموعه معماری در زمان ساسانیان رونق و کاربری مستمر داشته و سالیان دراز مورد استفاده و مراجعه بوده است. شواهد حاکی از این است که بنا با زیرسازی محکم و اساسی به شیوه دوران ساسانی بنیان گرفته و مشتمل بر تالار مرکزی، دالان‌هایی در دو طرف شمال و جنوب و ایوان یا تالار ستون دار در سمت شرق بنا است. به طور کلی این نوع بنا در گذشته کاربردهای گوناگونی داشته از جمله ساخت بناهای مذهبی. آتشکده‌های ساسانی کُنارسیاه در جنوب فیروزآباد و آتشگاه فیروزآباد در سالهای پیش از ورود اسلام به ایران و مساجد جامع اردستان و بروجرد در دوران اسلامی از معروفترین چهارطاقی‌های مذهبی ایران محسوب می‌شوند. البته سازه چهارطاقی کاربردهای غیر مذهبی نیز داشته و از جمله به عنوان بخشی از آذین‌بندی در جشن‌ها استفاده می‌شده است. البته در این میان چهارطاقی‌هایی هم هستند که دارای کاربردهایی چندگانه بوده‌اند. چهار طاقی بازه هور از این قبیل سازه‌ها محسوب می‌شود . این چهار طاقی یا چهار تاقی که در معماری المانی چهار گوش متشکل از چهار پایه و یک طاق گنبدی بر روی آن چهار ورودی طاق دار گفته می‌شود دارای نامهایی دیگر همچون چهاردر ، چهار قاپو و چهار دروازه نیز می‌باشد ؛ . فضای ورودی نیز دارای سه درگاه بلند و عریض است که احتمالاً در نقش تالار ورودی به المان‌های معماری طرفین به شمار می‌آید اما ورودی اصلی بنا از ضلع غربی ایجاد شده که درگاهی‌های همسان در اطراف، حاکی از الحاقات پیرامون آن است. در سطح فوقانی پلان مربع بنا چوب‌هایی برکنج آن نصب شده که احتمالاً جزء قدم‌های اولیه برای ایجاد گوشواره به‌منظور ایجاد گنبد در بناها بوده است. این بنا در واقع هسته مرکزی یک مجموعه معماری است و به فاصله نزدیکی از آن ویرانه‌های قلعه‌های تاریخی دختر و پسر مشاهده می‌شود.
در این منطقه کاوشگران بسیاری به کار حفاری و بررسی‌های باستان شناسی مشغولند که که طبق اظهارات سرپرست تیم کاوشگران بنای چهار طاقی می‌تواند ، سامانه جامعی از نظام معیشت این منطقه را به جهانیان نشان می‌دهد که دریچه‌ای تاز‌ه‌ای از دوران ساسانیان به شمار می‌رود و به عنوان قطبی در شناسایی آن زمان شناخته می‌شود که علاوه بر امکانات طبیعی دارای بناهایی با نشانه‌ای از اکوسیستم دوره حکومت ساسانیان است که در کمتر جایی اکنون این چنین نظام معیشتی دوره ساسانی به صورت بکر و دست نخورده باقی مانده است. در گذشته ساختار و هویت این اثر ‘آتشکده یا پاسگاه میان راهی’ گمانه زنی شده بود اما آتشکده ها در گذشته لوازم و عناصر ثابتی همچون سکو داشتند ولی در ترانشه هایی که در این مکان ایجاد شد با سکو و آتشدانی که اصولا جزو معماری آتشکده ها است مواجه نشدیم و حتی آثاری از سنگ گداخته نیز به چشم نمی‌خورد که از جمله مهمترین اکتشافات در ورودی بنا یافتن شالوده دیواری است که پلان اصلی بنا را تغییر داده است که تاکنون کسی موفق به مشاهده این دیوار نشده و لذا بر اساس همین شالوده ورودی اصلی کشف شد و از سوی دیگر از مهمترین کشفیات این کاوشگران یافتن پی رسی بنا بود که نشانگر عدم زیرساخت سازه‌ای بوده که پس از ۱۷۰۰ سال همچنان پا بر جاست . و شما با بازدید از این آثار باستانی می‌توانید از زیبایی‌های این اثر باستانی دیدن نمایید و با معماری قدیم ایرانیان آشنا شوید .
دیدگاهتان را بنویسید