رفتن به سفر و بازدید از جاهای دیدنی دنیا همواره برای همه مردم جهان به ویژه ایرانیان دارای جذابیت خاصی است که کشور ترکیه به دلیل همجواری با ایران و داشتن پیشینه‌ای قدیمی و آثار باستانی بسیاری که دارد به عنوان مقصد سفر از سوی بسیاری ازایرانیان انتخاب می‌شود که برای این سفر معمولا توسط آژانس‌های هوایی تور ترکیه مورد نظرشان را تعیین می‌کنند تا در زمان سفر پرواز و هتل محل اقامتشان در طول سفر به ترکیه مشخص باشد و مشکلی از نظر پرواز و هتل در ترکیه متناسب با بودجه و برنامه ریزی خود نداشته باشند .

بسیاری از مردم درباره عجایب هفتگانه جهان اطلاعات بسیاری دارند و آگاهی از اسرار و رموز اهرام بزرگ و مرموز جیزه در مصر ، باغ‌های معلق بابل ، فانوس اسکندریه به عنوان اولین فانوس دریایی دنیا برایشان جالب توجه بوده وبه دنبال کشف آن هستند اما این عجایب تنها به این هفت مورد که نامشان در لیست آمده ختم نمیشود بلکه آثاری عجیب و باستانی از گذشتگان باقی مانده که حتی نامشان را تاکنون نشنیده‌اید ک یکی از آنها که بنایی خاص با قدمتی تاریخی است و با اشاره به آن در این مقاله به کنکاش در تاریخ قدیم ترکیه میپردازیم معبد آرتمیس در شهر ازمیر است که به گفته آنتیپاتر سیدونی از محققان و گردآورندگان لیست عجایب هفتگانه جهان است این معبد باشکوهترین معبد مرمری در جهان نامیده شده که درسه هزار سال پیش در ترکیه ساخته شده است و علیرغم سه بار تخریب‌ در طی دوران هنوز هم به مانند گذشته باعظمت و قد برافراشته است ، به گونه‌ای که به دلیل اهمیت این معبد اسکندر مقدونی تلاش بسیاری نمود تا نامش پس از تعمیر بر روی معبد درج شود اما با خواسته مردم این اجازه به او داده نشد ، این معبد که اولین معبد ساخته شده با سنگ مرمر است متعلق به یکی از قدرتمندترین ایزد بانوان دنیای باستان است که در معادل رومی با نام دیانا شناخته می‌شود که البته با همتای خود در یونان باستان بسیار متفاوت بوده  به طور مثال شکل و شمایلی که از آرتمیس افسوس در تصاویرِ باقی مانده دیده می شود، به ایزدبانوان شرقی شباهت بیشتری دارد تا الهه های یونانی. به این نقاشی ها که دقت کنید، آرتمیس را می بینید که بدن و پاهایش به کلی پوشیده بوده و همانند همتایان یونانی خود عریان نیست. همچنین آرتمیس شهر افسوس ایزدبانوی باروری و ازدواج بوده در حالی که آرتمیس یونانی ها، الهه شکار است.  اما آرتمیس رومی‌ها، دارای ارج و قرب بالایی بود.به گونه‌ای که او فرزند زئوس ، خدای یونانی‌ها و لتو،ایزدبانو تیتان بوده و خود آرتمیس را الهه ماه، عفت، پاکدامنی، شکار و طبیعت می دانند. آرتمیس از پدر خود زئوس درخواست کرد که نیروی پاکدامنی و عفت او را همیشگی سازد و از هر گونه عشق و ازدواجی به دور شود. چنین شد که آرتمیس به ایزدبانوی طبیعت و شکار بدل شد.

این معبد که به عنوان یکی از عجایب هفتگانه جهان با جنس مرمر بوده و در شهر باستانی افسوس قرار داشت که امروز موقعیت آن در شهر سلجوک و در۷۵ کیلومتری ازمیر ترکیه واقع است و بر طبق کشفیات باستان شناسی محققان متعلق به قرن ۸ تا ۱۰ پیش از میلاد است که ویژگی‌های متفاوتی در طراحی داشته و با ترکیبی از معماری کلاسیک یونان و با طراحی و ساخت شرقی با ۱۲۷ ستون احاطه شده که ارتفاع هر یک به نزدیک ۲۰ متر می رسید. البته ستون های معبد نیز با دیگر معابد معمولی تفاوت داشت و در بخش پایینی هر یک، حکاکی ها و حجاری های چشمگیری خودنمایی می کرد که با ظرافت و مهارت بسیاری خلق شده بودند.

طبق آنچه در تاریخ آمده پیش از ساخت این معبددر این محل محرابی به نام تمنس قرار داشت که قدمتآن به عصر برنز که حدودا ۱۲۰۰تا ۳۳۰۰ سال پیش است برمیگردد که البته زمان دقیق ساخت این بنای باشکوه مشخص نیست و برطبق شواهد وبررسی‌های انجام شده معتقدند این معبد را قبیله زنان آمازون ساخته‌اند که حدودا سه بار تخریب شده است .

با کشف ظروف سفالین پژوهشگران این معبد را به نیمه دوم قرن هشتم پیش از میلاد مرتبط دانسته‌اند و آن را پیش از اولین تخریب با یک ردیف ستون که دور تادور ساختمان را احاطه کرده‌اند با داشتن کفی سفالی نخستین  نمونه در نوع خود است که با رخداد سیلی بزرگ در قرن هفتم پیش از میلاد معبد تازه ساخت را نابود نموده و پس ازآن رسوبی نیم متری از شن و سنگ در کف معبد شکل گرفت و پس از آن آثاری همچون پلاکی از جنس عاج با حکاکی‌های گریفین ( موجدی افسانه ای نیم عقاب و نیم شیر ) و درخت زندگی ،‌وسنگ کهربایی قطره ای شکل با سوراخ هایی بر روی آن به عنوان بقایای باقی مانده از معبد کشف شد

معبد دوم را دوران اوج این سازه میدانند که با ابعاد بسیار بزرگتر ازمعبد اول پیش از تخریب بازسازی شد که توسط کرزوس امپراتور سرزمین لیدیه حاکم شهر افسوس تامین مالی و ساخته شد که معماری و طراحی آن ۵۵۰ سال پیش توسط خرسیفرون و پسرش متاگنس یونانی صورت گرفته است ، که طول این معبد ۱۱۵ و عرضش را ۴۶ مترارزیابی نموده‌اند که حدودا ۴ برابر معبد پیشین بوده و ارتفاع ستونهای دورتا دور۱۳ متر تخمین زده شده که بنابر گزارش پوسانیاس این معبد با ۳۶ عدد ستون با حکاکی‌ها ونقوش برجسته اطراف معبد را فراگرفته‌اند که برای ساخت تماثیل آن از چوب درخت آبنوس ویا درخت تاک سیاه رنگ استفاده شده است . و خیلی زود این معبد به جاذبه ای مهم تبدیل شد و مورد توجه پادشاهان، بازرگانان، گردشگران و پیروان مذهبی خود قرار گرفت وبسیاری از مردم خود را به این معبد مرمرین می رساندند تا هدایا و جواهرات خود را به پایش بریزند. استفاده از معبد آرتمیس محدود به افراد بلندمرتبه جامعه نمی شد و مورد توجه خلاف کاران هم بود؛ به گونه ای که افراد گرفتار زیادی به آن جا پناه می بردند و به این ترتیب در حریم مذهبی و امن معبد، از مجازات و شکنجه در امان می مانند و سرانجام در سال ۳۵۶ میلادی مردی جاهل با نام هروستراتوس برای کشف شهرت تیرهای چوبی سقف معبد را آتش زد و گرچه شهرت بسیاری یافت اما با خشم مردم به اعدام محکوم شد و بردن نام آن نیزممنوع اعلام شد .

پس از نابودی وتخریب کامل معبد آرتمیس این بنا سالها به حال خود رها شد و پس از رد کمک اسکندر مقدونی برای کمک به ساخت و درج نامش در معبد از سوی مردم شهر و درگذشت اسکندر در نهایت مردم شهر افسوس توانستند با هزینه و همت خود

مجددا برای بار سوم این معبد تاریخی را بازسازی کردند و کار مرمت آن که در سال ۳۲۳ پیش از میلاد شروع شده و سالها به طول انجامید و در نهایت این معبد بی نظیر با ۱۳۷ متر طول و ۶۹ متر عرض و ۱۲۷ ستون با ارتفاع ۱۸ متر ساخته شد .

بازسازی های مجدد معبد آرتمیس این بار تا ۶۰۰ سال دوام آوردند و در این مدت چندین و چند بار شرح معبد در نخستین حکایات مسیحی ها در شهر افسوس آورده شد. در سال ۲۶۸ میلادی بود که گات ها یکی از قبایل آلمان شرقی به معبد حمله کردند و با به آتش کشیدن آن، باعث نابودی معبد آرتمیس شدندو پس از آن حتی اگر مرمتی رخ داده باشد در کتب تاریخی به آن اشاره ای نشده است و تنها بنا بر دستور دیوکلتیان، یکی از امپراتوران روم، بخش های داخلی معبد مرمت شد و کف آن را سنگ فرش کردند. استفاده از معبد آرتمیس کماکان تا قرن چهارم میلادی ادامه یافت تا آن که در نهایت در سال ۴۰۱ توسط جان کریسوستوم، یکی از بزرگان کلیسای کاتولیک به طور کامل تخریب و نابود شد. سال ها گذشت و از آن جا که معبد آرتمیس در معرض سیل ها و جریان های پی در پی قرار داشت، کل ویرانه های معبد از رسوبات و گل لای انباشته شد و به مرور، به کلی زیر خروارها خاک پنهان شد.

برای بازدید از شهر باستانی افسوس و بقایای به جا مانده از آن می توانید از تورهای مربوط استفاده کنید و با بازدید از این معبد از جاذبه‌های نزدیک به آن نظیر موزه باستان شناسی افسوس ، حمام تاریخی سلجوک ، مسجد عیسی بی ، کلیسای باستانی مری ،‌ کتابخانه باستانی سلسوس نیز دیدن نمایید.