بسیاری از ما ایرانیان با شنیدن نام کاروانسرا به یاد آنچه در کتابهای تاریخ و جغرافیا در دوران مدرسه خواندیم می‌افتیم ، البته در بسیاری از سفرنامه‌های گردشگرانی که به ایران سفر کردند از اقامتگاه‌هایی به نام ساباط ،رباط و یا کاروانسرا اشاره‌ای داشته‌اند که در ایام گذشته به دلیل دوری شهرها از هم و مسافت زیاد میان آنها برای سفر و تجارت مجبور بودند در هر منطقه‌ای استراحتگاهی بسازند تا در حین سفر در آن علاوه بر راه‌هایی امن اقامتگاهی مطمئن نیز داشته باشند که یکی از این کاروانسراها که به عنوان موزه‌ی آجرکاری ایران شناخته میشود کاروانسرای رباط شرف است که با سفر به شهر مشهد با تور مشهد میتوانید از این جاذبه دیدنی شهر مشهد دیدن کنید ؛ که البته با تماس با کارشناسان فروش ما میتوانید از تورهای لحظه آخری و قیمت تور مشهد مطلع شوید و رزرو تور مشهد مورد نظرتان را در سراسر ایران به صورت حضوری و آنلاین انجام دهید.
کاروانسرا ترکیبی از دو واژه کاروان به عنوان گروهی از مسافران و سرا به عنوان خانه و کاشانه است که کاروانیان را در خو جای میدهد لذا کاروانسرا دارای ساختاری مربع یا مستطیل شکل بدون تزئینات است که دارای یک ورودی برجسته و بلند است که برای کاروان مسافرانی که با اسب و شتر و بار به آنجا میروند هم دارای اتاق و ایوان است و هم انباری و طویله در قسمت ورودی برای حیوانات بارکش ، تا با خیالی آسوده شبی را در آن بگذرانند ، در این کاروانسراها دور تا دور حیاط حجره‌هایی جهت اسکان مسافران با سکویی برجسته وجود دارد که البته در برخی موارد این بناها دو طبقه بوده که در طبقه اول را به عنوان محلی برای قرار دادن کالاهای تجاری وطبقه دوم را برای استراحت مسافران استفاده میکننند که این کاروانسراها در دوره های اسلامی از لحاظ معماری دارای زیباترین وجه ساختاری شد که تامین مالی ساخت این رباط ها و کاروانسراها در مسیرهای ارتباطی مهم تجار و سلاطین سرشناس شهر بودن که از لحاظ مالی دارای تمکن بودند در ادامه به معرفی مختصری از کاروانسرای رباط شرف در استان خراسان رضوی میپردازیم :
رباط شرف از مهمترین کاروانسراهای شاهی و برجسته در جاده ابریشم در قرن پنجم و ششم هجری قمری است که در شمال شرق ایران و در فاصله ۴۵ کیلومتری شهر سرخس واقع است ، این بنا که متعلق به دوره سلجوقیان است که علاوه بر حوض و آب انبار دارای اتاقهای متعدد برای اقامت مسافران است اما بیشتر برای نگهداری چهارپایان مورد استفاده قرار میگرفت ، تمام این کاروانسرا از آجر و گچ ساخته شد و به عنوان الگویی از معماری ایرانی اسلامی شناخته میشود که هنر آجرکاری در آن بسیار زیبا و چشم نواز است که سال ۱۳۵۶ با خاکبرداری از اتاقهای رباط شرف مجموعه‌ای از ظروف فلزی فرمان‌های عهد صفوی سفالینه‌های سلجوقی سکه‌هایی از ادوار اسلامی و نیز ظرفی منحصر‌به‌فرد متعلق به سده‌های ۴ و۵ قمری به دست آمده است که با وجود آنها این رباط در۲۰ خرداد سال۱۳۲۱ شمسی با شماره ۳۵۹ ثبت ملی شده و جزء قدیمی‌ترین بناهای ثبت ملی است.
و دارای دو حیاط چهار ایوانی است که حیاط اول همان حیاط ورودی به شکل مستطیل است که در اطراف آن اتاق‌هایی جهت اقامت نگهبانان وجود دارد ، اما حیاط دوم مربع شکل با حوضی نسبتا بزرگ در وسط آن ساخته شده و دالانی با سردر بلند پیش از حیاط دوم ساخته شده که در دو طرف آن دو راه وجود دارد و هر یک به دری می پیوندد و یکی به در مسجد و دیگری به در ورودی تالار مستطیل شکل که البته بر طبق آنچه در تواریخ آمده حیاط اول برای اقامت مسافران عادی و حیاط دوم جهت اقامت ماموران حکومتی ساخته شده است که قسمت اصلی بنا در انتهای حیاط دوم است و در پشت ایوان انتهایی آن محوطه‌ای چهارگوش با سه در ساخته‌اند. روبروی ایوان، شاه‌نشین است که طرف راست آن به اصطبل و طرف چپ بنا به اتاق‌ها و حیاط‌های خصوصی راه دارد در دو طرف شاه‌نشین دو حیاط چهار ایوانی کوچک برای استفاده نزدیکان و در زیر گنبدخانه‌های انتهایی رباط دو حوض انبار ساخته شده است. در دو گوشه حیاط دوم نیز دو تالار ستوندار بنا کرده‌اند و محور اصلی بنا از جنوب‌شرقی به شمال‌غربی است و نشانگرتوجه به ساخت بنا رو به قبله است در واقع سردر ورودی به حیاط دوم- ایوان و شاه‌نشین روی محور اصلی بنا ساخته شده است ؛ این بنا دو صحن دارد و هر صحن دارای چهار ایوان به شکل صلیب و شبستان است که آجرچینی و کتیبه‌های آن جلوه خاصی دارد. در این رباط چند مسجد و محراب دیده میشود که همه با کتیبه‌های گلی و گچی تزئین شده‌اند. ، همچنین این کاروانسرا دارای ۶ برج ( ۴ برج آن در حیاط دوم به صورت هشت گوش و۲ برج در حیاط اول است ) و ۲ مسجد می باشد که یکی در طرف چپ ورودی به حیاط اول قرار دارد و دارای دو ورودی به دالان است. مسجد دیگر در طرف چپ دالان ورودی به حیاط است و دو محراب درد. این کاروانسرا که مساحت آن را ۴۶۴۴ متر مربع تخمین زده‌اند ،با وجود سبک معماری رازی توسط استاد محمد طرائقی سرخسی در زمان سلطان سنجر برخی باستان شناسان آن را به دوره‌های سامانیان و خوارزمشاهیان مرتبط میدانند و در طول تاریخ این کاروانسرا را با نام کاروانسرای رباط شرف آبگینه میشناختند .و بر سر در ورودی کاروانسرا کتیبه ای تحت عنوان (رباط شرف از کاروانسراهای شاهی یا کاخ رباط های جاده ابریشم است ) نصب شده که نشانگر پیشینه تاریخی این کاروانسرا است . که با توجه به کشف چندین کتیبه دیگر در زیر ایوان انتهایی در ناحیه پاطاق قوس سر و به گفته آندره گدار باستان شناس معروف فرانسوی این بنا متعلق به اوایل قرن ششم وسال ۵۰۸ هجری قمری است که در سال ۵۴۸ با حمله غزها که به ترکان آغوز مشهورند مورد آسیب قرار گرفت و در نتیجه آن یک سال بعد یعنی در سال ۵۴۹ قمری مجددا بازسازی شد ، بر طبق مدارک و متون تاریخی سازنده این بنای فعلی شرف الدین ابوطاهربن سعدالدین علی القمی ملقب به وجیه الملک حاکم شهر مرو که پس از حکومت مرو که بعدا به وزارت سلطان سنجر سلجوقی نائل شد ، اما آنچه این بنا را از دیگر کاروانسراها متمایز میکند تزئینات آجرکاری زیبا و چشم نواز آن است که تنها این آجرکاری و گچبری نیست که این بنا را محصربه فرد نموده بلکه در تمام گوشه و کنار این کاروانسرا با داشتن دیوارها ، قوس‌ها ، سردرهای ورودی، زیر گنبدها، محراب های این بنا به تزئینات زیبایی مزین شده است که در گذشته کاروانیانی که از مرو به نیشابور سفر می کردند، بین راهشان در این مکان توقف می کردند .
بهترین زمان سفر و بازدید از این بنا در بهار و به ویژه اردیبهشت ماه است اما شما در تمامی ایام سال میتوانید به این بنا سر بزنید که روزهایش گرم و شبهایی سرد دارد ودسترسی به آن از طریق شهر مشهد با حرکت به سمت شرق و مرز ترکمنستان و به سمت مسیر جاده سرخس پس از عبور از شهر مزدآوند که به مزدوران معروف است با طی کردن ۲۵ کیلومتر به روستای شورلق میرسیم که بر طبق تابلو راهنما تنها با طی کردن تنها ۶ کیلومتر به کاروانسرا میرسید و با بازدید از این بنای تاریخی به یادگار از گذشتگان لحظات زیبایی را تجربه خواهید نمود .
دیدگاهتان را بنویسید